De otter ontdekt weer De Onlanden

Natuurherstel in waterberging

Na de wateroverlast in Groningen van 1998 werd De Onlanden aangewezen als klimaatbuffer om de stad droog te houden. De stichting werd in 2000 opgericht met als droom dat de toenmalige lappendeken van kleine natuurgebiedjes in landbouwgebied omgevormd zou worden tot een verbonden natuurgebied. Zodoende is bijzondere moerasnatuur ontstaan met veel ruimte voor vogels, otters en bevers. Vanuit de hoogzit, een klein boomhutje, zien we vele kiekendieven en reeën voorbij zoeven.

Ook de otter heeft De Onlanden weer gevonden. Dit komt door het verbonden watersysteem, de rust en ruimte voor de otters, weet Lieselot. “De Onlanden is echt een kerngebied voor de verspreiding van otters. Die zijn na de herinrichting binnen de kortste keren vanzelf gekomen. Otters zijn heel mobiel en kunnen door alle gebieden reizen. Hier kunnen ze op de meeste plaatsen ongestoord leven, omdat het moeras grotendeels ontoegankelijk is voor de mens.”

Otter als indicatorsoort

Voor Lieselot zijn otters een zichtbaar teken dat het goed gaat met minder zichtbare flora en fauna. “De otter is daarvoor een mooie indicatie, omdat hij iets zegt over de beschikbaarheid van vis en dus de kwaliteit van het water. Ook geeft hij aan hoe goed de verschillende natuurgebieden verbonden zijn. Otters trekken veel, ook over gevaarlijke wegen waar ze soms doodgereden worden. Rond De Onlanden is daarom een aantal wildpassages aangelegd. Samen met de overheden kijken we of er nog meer maatregelen genomen kunnen worden.”

Het bijhouden van otteraantallen heeft wat voeten in de natte aarde, zegt Lieselot. “We hebben vijf vrijwilligers die camerabeelden bekijken en sporenonderzoek doen naar uitwerpselen. Otters trekken vaak van plaats naar plaats, dus ze moeten toevallig op de juiste plek voor de camera komen. Tussen de jaren zien we wel vergelijkbare aantallen otters en sporen, dus de omstandigheden lijken stabiel.”

Waterkwantiteit en -kwaliteit

Voor de otter is niet alleen de verbondenheid van het systeem, maar ook rust belangrijk. “Om meer water in De Onlanden te kunnen bergen zouden er regelbare stuwen worden geplaatst in een van de belangrijkste rustgebieden, waar elk jaar jonge otters geboren worden. De infrastructuur die daarvoor nodig is, zou de rust verstoren. Op aandringen van een aantal groene organisaties worden de stuwen nu op een andere plek geplaatst.”

Naast de hoeveelheid water is ook de kwaliteit van het water belangrijk voor de otter, meent Lieselot. “De waterkwaliteit in heel Nederland, dus ook hier, is slecht. Dat is een probleem voor de biodiversiteit, ook voor het leefgebied van de otter. Voor Prolander is het in het hele beekgebied de opdracht om het watersysteem te herstellen en het water de grond in te laten. Wat ons betreft begint dat bij een gezonde bodem met bodemleven. In ons beeklopensysteem ligt een grote kans op een mooi herstel, want landschappelijk is het systeem nog goed intact.”

Nieuwe natuur(verhalen)

Gezonde natuur, noodzakelijk voor de otter, is een uitdaging voor de mens. “Als Prolander uitlegt hoe het systeem in elkaar steekt, draait het daarbij ook om de toekomstbestendigheid voor latere generaties. Het gaat om een toekomst waarin mensen en natuur samen kunnen leven. Meebewegen met een veranderend klimaat is een thema van de lange adem, maar in dat perspectief moet je nu al wel maatregelen nemen. Gezonde natuur vraagt om systeemherstel. Daar zetten wij op in.”

Volgens de stichting is het daarom tijd voor een nieuw verhaal over onze relatie met de natuur. “Ik denk dat we naar een ander denken moeten. Daar zouden we een voorloper in kunnen zijn. Natuurherstel klinkt vaak als een kwestie van moeten in plaats van willen. Het gaat echter om een gezonde leefomgeving voor mensen én voor de wereld van water, planten en dieren, zoals otters. Nieuwe verbinding helpt ons om goede keuzes voor de toekomst te maken. Ik denk dat je je daarop moet richten.”