Waterbeheer in het Peizerdiep: verleden, heden en toekomst
Net als in de rest van Nederland werken we in Drenthe al van oudsher met en tegen het water. Door de huidige inrichting van het watersysteem rond het Peizerdiep is er geregeld last van te veel of te weinig water. Als we niets doen, wordt water in de toekomst een steeds groter probleem voor de mens, de natuur en het landschap rond het Peizerdiep. Hoe zorgen we ervoor dat het waterbeheer van de toekomst niet nadelig is voor de omgeving? We spraken met Sander Dijkstra, hydroloog bij Prolander, over de toekomst van het Peizerdiep.
Waarom ben je bij Prolander gaan werken?
Sander: “Ik heb 21 jaar als hydroloog gewerkt bij een adviesbureau in Heerenveen. Daarna ben ik actief geweest als geohydroloog voor de provincie Overijssel. Ik heb dus altijd gewerkt in Noord-Nederland. Van de beleidskant ga ik bij Prolander weer meer naar gebiedsinrichting. Het trok me om echt met gebieden aan de slag te gaan.”
Hoe zorgt de huidige waterhuishouding in het Peizerdiep voor problemen?
“In het verleden zijn kronkelende beken rechtgetrokken om het water zo snel mogelijk af te voeren. Het Peizerdiep is daarbij feitelijk een kanaal geworden. Tegelijkertijd is het waterpeil in het gebied zo laag mogelijk gehouden. Decennialang hebben we dit vooral gedaan om het land geschikter te maken voor agrarisch gebruik. Dat werd door iedereen geaccepteerd. Met de kanalisering stroomt het water snel het gebied uit, waardoor je op sommige plaatsen te veel of te weinig water krijgt.”
Wat zou er gebeuren als we niets veranderen?
“De waterschappen houden rekening met meer weersextremen, die een gevaar vormen voor de veiligheid. Waar extreme situaties vroeger misschien een keer in de 100 jaar voorkwamen, is dat nu veel vaker. Het is de verwachting dat er meer zomers met langdurige perioden van droogte komen. In perioden met regen wil je de afvoer van water dus vertragen, zodat er in droge perioden langer water beschikbaar blijft.”
“In de winter zullen er juist langer nattere perioden zijn. Ook komen er vaker extremere buien voor, die wateroverlast kunnen veroorzaken. Dat water moet ergens tijdelijk kwijt, want dat kan niet in dat tempo afgevoerd worden. Dan moet er wel genoeg ruimte zijn om het op te vangen wanneer er heel veel regen komt. Daar zijn waterbergingen voor: om overstromingen elders te voorkomen binnen het totale watersysteem. Waterschap Noorderzijlvest houdt toezicht op dit systeem, waar ook het Peizerdiep onderdeel van is.”
Wat gaat Prolander veranderen aan het waterbeheer?
“We willen weer naar een natuurlijker watersysteem, zodat het water vertraagd wordt afgevoerd. De beek kan dan weer meer meanderen. Daarbij willen we de grondwaterstanden omhoog krijgen voor de natuur, maar ook mogelijkheden creëren voor de waterbergingsopgave in het gebied. Onze focus ligt niet alleen op natuurinrichting, maar op een breder systeemherstel. Daarmee ontstaat in onze ogen een nog mooier en aantrekkelijker beekdal dan nu op sommige plekken al het geval is.”
Hoe zorgt Prolander dat verhoging van de waterstand niet nadelig is voor omwonenden?
“Het is begrijpelijk dat mensen zorgen hebben wanneer waterstanden worden verhoogd. Wat voor gevolgen heeft dat voor je grond en eigendom? We zijn in het gebied nu druk bezig met keukentafelgesprekken. Daarmee informeren we de mensen persoonlijk over de mogelijke gevolgen van de aanpassingen en hoe Prolander ervoor zorgt dat deze niet nadelig zijn voor de bewoners.”
“Het effect van de maatregelen op het peil in het Peizerdiep is doorgerekend. Hieruit zijn aandachtslocaties gekomen, waar we specifiek kijken naar wat we kunnen doen zodat daar geen overlast plaatsvindt. Een optie is onderbemaling, waarbij je een klein poldertje maakt. Het kan ook zijn dat je lage delen ophoogt. Verbeteren van de waterafvoer via sloten is ook heel belangrijk. Je zou ook drainage kunnen aanleggen, maar dat doen we liever niet. De peilen gaan juist omhoog, deels voor de natuur, deels omdat je waterberging wilt creëren. Drainage trekt het peil weer naar beneden. In specifieke gevallen zullen we er waarschijnlijk niet aan ontkomen om het toch toe te moeten passen.”
Wat zullen agrariërs merken van het nieuwe waterpeil?
“Waar landbouw is, wordt het niveau van drooglegging voor deze functie gewaarborgd. Als het peil omhoog zal gaan in het Peizerdiep, moeten boeren via greppels en sloten kunnen blijven afvoeren. Het kan ook een voordeel zijn dat de peilen omhooggaan. Als boeren hoog zitten, kan vernatting ervoor zorgen dat je minder droogteschade hebt.”
Wat doet Prolander als de praktijk anders uitpakt?
“Er kan altijd iets onvoorziens gebeuren. Met onderzoek wordt heel zorgvuldig naar effecten gekeken, maar het kan zijn dat het in de praktijk toch anders gaat dan we verwachten. Belangrijk is dan dat er wordt gemeten wat de effecten zijn. Het is goed dat we de mogelijkheid hebben om dit vast te stellen en te corrigeren. Er wordt vaak gezegd: meten is weten.”
“Er staan al meetpunten voor grondwater in het gebied. Bij de plekken waar mogelijk knelpunten kunnen optreden, willen we ook extra meetpunten neerzetten. Dan weten we van tevoren hoe hoog het grondwater nu is en wat de effecten zijn. Als mensen zelf een duidelijk effect zien, weten we dat we wat moeten doen.”
Hoe ziet de toekomst van het Peizerdiep eruit?
“De maatregelen in de eerste fase van de herinrichting hebben invloed op het hele watersysteem. Het zijn allemaal communicerende vaten. De inrichting begint vanaf de vistrap bij het Sterrebos. Op sommige plaatsen zijn gemalen en stuwen nodig voor de waterafvoer. Voor de vissen is het juist belangrijk dat er zo min mogelijk gemalen en stuwen zijn, zodat ze verder kunnen. In een natuurlijk systeem kunnen ze vrij migreren. Het is ons uitgangspunt om zo min mogelijk belemmeringen te hebben. Zo wordt het watersysteem toekomstbestendig.”
